Dlaczego warto się wybrać w Karpaty?

Odpowiedzi na to pytanie jest pewnie tyle, ilu miłośników tego regionu. Zachwycająca przyroda, piękne krajobrazy, niezwykła kultura, przepyszna kuchnia i serdeczność mieszkańców – na to na pewno możesz liczyć.

Karpaty to ogromny i zróżnicowany region górski znajdujący się na terytorium ośmiu krajów: Polski, Ukrainy, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Austrii i Serbii. Czy lepiej zobaczyć surowe piękno masywów wysokogórskich w Tatrach, czy może łagodne połoniny w Bieszczadach? Skalistą grań Fogaraszy, czy mgły w Beskidzie Niskim? Jeśli nie masz wystarczająco dużo czasu żeby poznać każdy zakątek Karpat odwiedź Rezerwat Biała Woda położony w Małych Pieninach.

Rezerwat w dolinie potoku Biała Woda powstał by chronić wyjątkowe wartości przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe tej malowniczej okolicy. Miejsce to od stuleci było użytkowane jako pastwiska (w szczytowych partiach grzbietów górskich oraz w lasach) a także jako tereny osadnicze i rolnicze Łemków zamieszkujących wzdłuż potoku. Roman Reinfuss, etnograf, znawca polskiej sztuki ludowej i etnografii Karpat tak opisywał tę niezwykłą krainę: „Na zachód od Popradu po północnej stronie Karpat znajduje się jedna tylko wyspa ruska obejmująca 4 wsie: Szlachtową, Jaworki, Białą Wodę i Czarną Wodę (…) Ruś Szlachtowska stanowi, jak to już wyżej powiedziałem, oderwaną wyspę, która od zwartej masy wsi ruskich ciągnących się wzdłuż północnych stoków Karpat oddzielona jest lesistymi grzbietami Beskidu sądeckiego, oraz pasmem osadnictwa polskiego, wciskającego się
w górę doliny Popradu po Piwniczną i Łomnicę. (…) Hodowla owiec była pierwotnie u Rusinów Szlachtowskich bardzo silnie rozpowszechniona. Wypasano po lasach i polanach grzbietowych.”

Harmonijne współistnienie ludzi i przyrody od stuleci tworzy w Karpatach wyjątkowy, niezwykle cenny krajobraz. To właśnie dzięki dawnym mieszkańcom Białej Wody powstała piękna i zróżnicowana mozaika siedlisk przyrodniczych. Spotkać tu możemy rzadkie i cenne gatunki roślin, m.in.: dziewięćsił bezłodygowy, skalnicę gronkową, zimowita jesiennego, czy ściśle chroniony rojnik włochaty. Od połowy XX w. nastąpiła trwająca kilkadziesiąt lat przerwa w użytkowaniu tych terenów. Powstał rezerwat, w którym wprowadzono ochronę bierną, tzn. polegającą na wstrzymaniu się od ingerencji. Ostatnie badania pokazały jednak, że półnaturalne tereny otwarte, w tym łąki i murawy, wymagają zrównoważonego użytkowania rolniczego. W dolinie Białej Wody ochrona bierna prowadzi do utraty tych walorów przyrodniczych i krajobrazowych, dla ochrony których powołano rezerwat.

Dlatego w ramach projektu Karpaty Łączą – Tradycyjne Pasterstwo w 2018 roku do rezerwatu powrócili pasterze i ich stada. I tak, po 55 latach, w bajkowej dolinie na terenie rezerwatu przyrody znowu pasą się owce. Nad tym, żeby prowadzony tam wypas służył przyrodzie, czuwa czterech baców: Jan Potoczak, Zbigniew Pilch, Wojciech Klimowski i potomek Łemków Krzysztof Węglarz.
To dzięki ich pracy mamy szansę zachować, a w wielu miejscach także odtworzyć, cenne siedliska przyrodnicze i zjawiskowy krajobraz.

Z rezerwatu Biała Woda można przejść szlakiem turystycznym do Wąwozu Homole - kolejnej przyrodniczej atrakcji Małych Pienin. Jest to głęboko wcięty, spektakularny wapienny wąwóz. Po jego wąskim dnie płynie kaskadami potok Kamionka, a na polanach położonych na jego zboczach zobaczyć można kierdel zawsze uśmiechniętego bacy Wojciecha Gromady. Uważny obserwator może tu także dostrzec kwitnącego latem na różowo mieczyka dachówkowatego, ściśle chronioną roślinę karpackich łąk.

Kiedy znajdziesz się w rezerwacie Homole i Biała Woda możesz nie wiedzieć nic o przyrodzie, gatunkach roślin i zwierząt, formacjach geologicznych, ludziach którzy tu mieszkali czy historii tego terenu – ale krajobraz, który będzie cię otaczał na pewno zrobi na tobie wrażenie. Zapraszamy w Karpaty!

Wychodnie skał węglanowych z murawami kserotermicznymi, rezerwat przyrody Biała Woda, fot. Marceli Ślusarczyk

Wypas owiec na murawach kserotermicznych, rezerwat przyrody Biała Woda, fot. Marceli Ślusarczyk

 

Rozchodnik wielki, roślia żywicielska cennego gatunku motyla – niepylaka apollo, rezerwat przyrody Homole, fot. Marceli Ślusarczyk

Zimowit jesienny, rezerwat przyrody Biała Woda, fot. Marceli Ślusarczyk

Wypas owiec na murawach kserotermicznych, rezerwat przyrody Biała Woda, fot. Marceli Ślusarczyk

 

Tekst: Emilia Jurkiewicz, Centrum UNEP/GRID-Warszawa.

Konsultacje merytoryczne: Marceli Ślusarczyk, Fundacja Przyroda i Człowiek i dr Monika Szewczyk, Centrum UNEP/GRID-Warszawa.

 

• « «
• » »